www.eprace.edu.pl » utrata-pracy » Problematyka w świetle analizy literatury » Sposoby radzenia sobie ze stresem

Sposoby radzenia sobie ze stresem

Minęły czasy, kiedy pracownik na ciepłej posadzie pozostawał w tej samej firmie aż do emerytury. Obecnie trzeba się pogodzić z tym, że każdy z nas może stracić pracę. Dla jednych to mobilizacja do szukania lepszej posady, dla innych przyczyna depresji i wielu trosk. Zagrożenie utratą pracy obejmuje ludzi w różnym wieku, niezależnie od poziomu wykształcenia i rodzaju wykonywanego zawodu. Uczucia, które towarzyszą nam przy utracie pracy to złość, gniew, rozczarowanie, przerażenie, poczucie winy. Można powiedzieć, że utrata pracy jest rodzajem specyficznej psychologicznej dyslokacji: przemieszczenia z warunków zakorzenienia do nowej rzeczywistości, pozbawionej ważnych punktów odniesienia. Ta nowa sytuacja jest dwuznaczna i niejasna. Człowiek patrzy na siebie jak na niezwykły obiekt, a porównywanie aktualnej sytuacji z tym, jak "być powinno" jest frustrujące i zaniża samoocenę nawet wykwalifikowanym specjalistom. Jak w takiej sytuacji szukać nowej pracy? Człowiek zyskuje "wolny czas", ale nie jest z tego powodu szczęśliwy. Tylko najtwardsi wykorzystują go na szukanie nowej pracy. Większość spędza go na rozmyślaniu, odkładaniu szukania na potem, gryzieniu się, a często przesypianiu problemu.
A.M. Manek uważa że: „w przypadku traktowania utraty pracy jako stresujące wydarzenie życiowe, choć o różnym poziomie stresu, przyjąć należy, że wydarzenie to jest początkiem zmiany sytuacji psychologicznej jednostki, więc rozpoczyna proces adaptacji do sytuacji (a więc zmienianie swych właściwości), bądź próby modyfikacji sytuacji (zmienianie właściwości świata zewnętrznego) lub prowadzi do wycofania się z sytuacji poprzez zaniechanie działań.”43

Tenże sam autor uznaje, że istotne dla procesu radzenia ze stresem są następujące elementy:

Wstępna ocena sytuacji skupia się na nowej sytuacji, czyli w jakim stopniu jest ona zagrażająca, krzywdząca, przynosząca straty, pobudzająca do działania. Jedną z form wstępnej oceny jest spostrzeganie przyczyny zaistnienia danej sytuacji w okolicznościach zewnętrznych bądź obwinianie siebie za to zdarzenie. W przypadku winienia siebie, utrata pracy prowadzi do obniżenia samooceny. Późniejsza zaś ocena sytuacji stanowi ocenę poczucia kontroli nad niektórymi elementami nowej sytuacji, jest odpowiedzią na pytanie : co jestem w stanie zrobić?, jakie są moje mocne strony?. Kolejny element w procesie radzenia sobie ze stresem czyli cechy jednostki i sytuacji, są to cechy które wspomagają efektywność radzenia sobie. Symptomy stresu to indywidualne reakcje fizyczne bądź psychiczne jakie odczuwamy. 45

Bardzo często zdumiewa, jak wiele człowiek potrafi znieść i jak potrafi poradzić sobie nawet w najbardziej trudnych sytuacjach. Oczywiście nie wszyscy potrafią jednakowo skutecznie dać sobie radę zwłaszcza samodzielnie.

Prawie każdy przypadek odejścia pracownika z firmy (zwolnienie na życzenie, redukcja etatów, odejście na emeryturę) powoduje ujemne następstwa dla przedsiębiorstwa. O związku emocjonalnym pracownika z firmą decydują zaangażowanie racjonalne i emocjonalne. Racjonalne to wynagrodzenie i pakiet socjalny, emocjonalne - przyjaźnie w firmie, duma z zajmowanego stanowiska, świadomość, że jest się użytecznym. Elementy emocjonalne silniej wiążą pracownika z firmą, nic więc dziwnego, że przy rozstaniach z przedsiębiorstwem zdarzają się łzy, alkohol w trakcie pracy i po godzinach, omdlenia itp. Czasowe pozostawanie bez pracy jest powracającym problemem.

Jeżeli chodzi o korzystne dla procesu radzenia sobie z sytuacją właściwości jednostki, jedną z nich może być samoocena, a drugą – dawniejsze doświadczenie . Wyższa samoocena skorelowana jest z aktywnymi strategiami radzenia sobie ze stresem po utracie pracy. Przeżycie uprzednio podobnego kryzysu, wyjście z niego z sukcesem, daje człowiekowi możliwość rozwiązywania problemów, wykorzystując wcześniej zdobyte doświadczenia.

Do korzystnych właściwości sytuacyjnych A.J. Kinicki i J.C. Latack zaliczyli w swych badaniach wsparcie społeczne: „instrumentalne i emocjonalne. Gdzie wsparcie społeczne instrumentalne to możliwość zwrócenia się do kogoś o pomoc, natomiast wsparcie społeczne emocjonalne, oznacza posiadanie, ze strony bliskiej osoby bezwarunkowej akceptacji emocjonalnej. Wsparcie społeczne instrumentalne kojarzyć się będzie ze strategiami aktywnymi, skłaniać się będzie bowiem do poszukiwania pomocy w rozwiązaniu problemu, wsparcie emocjonalne budując zaufanie do samego siebie, może wspierać tendencje aktywnych poszukiwań radzenia sobie z sytuacją.”46

A.M. Manek wyróżnia sześć rodzajów strategii radzenia sobie z utrata pracy:

  1. „aktywne poszukiwanie pracy,

  2. dystansowanie się wobec straty,

  3. dewaluacja pracy,

  4. wsparcie społeczne,

  5. organizowanie działalności pozazawodowej,

  6. pozytywna samoocena.”47

Prawie każdy przypadek odejścia pracownika z firmy stopniowo likwidowanej bez względu na powód czy to będzie: zwolnienie na życzenie, redukcja etatów, odejście na emeryturę czy zasiłek przedemerytalny jest wydarzeniem życiowym wprowadzającym zmiany i wyzwalającym proces przystosowania.

Ustosunkowanie się człowieka do nowej sytuacji wyznaczane jest poprzez elementy sytuacji życiowej w okresie utraty pracy, a więc np. strukturę życia, cechy środowiska, cechy jednostki, np. jej uprzednich doświadczeń, wiedzy.48

N. Ogińska-Bulik prowadząc badania nad strategiami radzenia sobie ze stresem stwierdza, że w zawodach usług społecznych jak i ogólnej populacji, strategie wykazują spore zróżnicowanie. Wśród nich wymienia trzy różne style radzenia sobie ze stresem:

  1. aktywne – skoncentrowane na zadaniu, podejmowanie działań zmierzających do usunięcia stresowa, zmniejszenia go lub jego skutków, poszukiwanie wsparcia instrumentalnego, czyli poszukiwanie rady, pomocy czy informacji w sytuacji stresu,
  2. skoncentrowane na emocjach - czyli szukanie moralnego wsparcia, sympatii, zrozumienia, często zwrot ku religii, także pozytywne przewartościowanie czyli dostrzeganie w zdarzeniu stresującym wartości dla własnego rozwoju, spostrzeganie go w bardziej pozytyw świetle, zdarza się też wśród strategii emocjonalnych tendencja do wyładowywania emocji,
  3. unikowe – zaprzeczenie, czyli ignorowanie, odrzucanie faktu zaistniałej sytuacji, a także zaprzestanie działań, odwracanie uwagi, od stresowa zdarza się też bardzo często stosowanie używek i poczucie humoru traktowane jako sposób łagodzenia przykrych emocji.49

Stres utraty pracy pojawia się gdy środki jakimi dysponuje jednostka, pozwalające na skuteczne uporanie się z tą sytuacją przekraczają możliwości człowieka. Jeśli jednostka ocenia swoją sytuację po utracie pracy jako stresującą, w następnym etapie procesu przystosowania następuje wtórne oszacowanie sytuacji prowadzące do odpowiedzi na pytanie – co robić, aby przystosować się do nowej sytuacji osoby bezrobotnej, albo znaleźć nową pracę. Utrata pracy jest wydarzeniem egzystencjalnym, w związku z tym proces oceniania tej sytuacji i radzenia sobie ze skutkami utraty pracy są uwarunkowane sytuacją życiową jednostki. Aby ustalić reakcję na utratę pracy należy brać pod uwagę możliwie najwięcej elementów sytuacji życiowej człowieka w okresie utraty pracy. Okres ten obejmuje zagrożenie bezrobociem, okresy zatrudnienia np. na okres próbny, umowę na czas określony, umowę zlecenie, procedury związane z rejestracją w Biurze Pracy, poszukiwanie nowej pracy, okres półrocznego, bądź rocznego (dla osób zamieszkałych poza miastem) oczekiwania na zasiłku dla bezrobotnych na świadczenie przedemerytalne itp.50

Załamanie psychiczne, szok jest pierwszym etapem sekwencji emocjonalnej, którą z reguły będzie przeżywała większość osób po utracie pracy. Po tym pierwszym etapie przyjdzie z reguły moment negacji, wyrażający się w myśleniu: "to nie mogło mi się przytrafić". Jednak kiedy tylko osoba zacznie sobie uświadamiać, że mogło się to jej przytrafić i że właśnie teraz się przytrafiło pojawi się gniew czyli trzeci etap sekwencji. Wyrażać się on może w następujących myślach: "to nie w porządku", "jak oni mogli mi to zrobić", oraz we wszystkich emocjonalnych wydarzenia, co chcielibyśmy zrobić "z nimi". Po etapie gniewu może przyjść etap negocjowania, kiedy próbuj wybrnąć z sytuacji. Etap negocjowania jest mechanizmem przy pomocy, którego próbuje oszukać rzeczywistość i w jednym ruchu, jak za dotknięciem "czarodziejskiej różdżki" odwrócić zaistniałą sytuację. Jednak jak łatwo się domyślić, praca już nie wróci i mechanizm ten nie jest konstruktywny. Kiedy uświadamia sobie, że nic już się nie da zrobić, w końcu pojawia się smutek, zniechęcenie i depresja. Niektóre osoby przeszły przez cały cykl "żalu po stracie" bardzo szybko. Równie prędko odzyskały równowagę. Innym akceptacja zajęła bardzo wiele czasu oraz wymagała od nich czasem bardzo ciężkiej pracy. Niektórzy nigdy nie doszli do etapu akceptacji, pozostając gdzieś w środku cyklu, na etapie zaprzeczania, gniewu lub depresji. Taki brak przystosowania do warunków, wcale nie jest aż tak rzadki jakby się mogło wydawać. Dlatego stres doświadczany przez pracowników zwalnianych z pracy odbija się na funkcjonowaniu całej organizacji, ponieważ wszyscy otrzymali wypowiedzenia trzymiesięczne przejawami jego są m.in.:



komentarze

Copyright © 2008-2010 EPrace oraz autorzy prac.